Ik las met veel interesse deze historische roman over Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van Hebban.
Geslaagde weergave
van Oekraïne in de Tweede Wereldoorlog
Met Kinderen van Oekraïne duikt Erin Litteken na Dochters
van Kiev opnieuw in een stuk van de woelige Oekraïense geschiedenis. Angelique
Verheijen vertaalde het boek.
De lezer volgt drie Oekraïense jonge vrouwen vanaf 1941 tot
1949. De zeventienjarige Liliya die dierbaren verloor aan zowel Russische,
Duitse als Poolse vijanden zoekt een nieuw evenwicht na al deze verliezen. Vika
probeert ondanks de oorlog haar gezin samen en in goede gezondheid te houden.
De groeiende chaos en honger maken het haar echter heel moeilijk om hierin te
slagen. De elfjarige Halya probeert dan weer aan de dreigende tewerkstelling in
Duitsland te ontkomen.
De Oekraïense geschiedenis kende zeer veel omwentelingen en
agressie de laatste eeuw en het is dan ook zeer goed en broodnodig dat de
schrijfster haar boek begint met enkele pagina’s historische achtergrond. Zelfs
met die kennis achter de kiezen is het in het begin concentreren geblazen om
het verhaal te kunnen volgen. Dit komt ook door het steeds wijzigende
perspectief. De drie vrouwen hebben elk boeiende verhalen te vertellen, maar
door dit voortdurend wisselen, duurt het even voor je helemaal in het verhaal
komt en goed kan volgen wie wat beleeft. Even doorzetten brengt hier echter al
snel soelaas en wat volgt is een meeslepend verhaal waarbij we aan de hand van
de vrouwen de geschiedenis meemaken en bij verschillende belangrijke
gebeurtenissen, zoals het leven als gedwongen Ostarbeiter, het
bombardement op Dresden en het chaotische leven in de ontheemdenkampen na de
oorlog, op de eerste rij zitten.
De karakters van de vrouwen en hun onderlinge verhoudingen
worden zeer mooi en diepgaand uitgewerkt. De keuzes waartoe zij vaak gedwongen
worden, zijn confronterend en roepen onvermijdelijk bij de lezer de vraag op:
Wat zou ik zelf gedaan hebben in deze omstandigheden? Zo zijn er momenten
waarop Vika moet kiezen tussen haar moraal en waarden en de veiligheid en het
welbevinden van haar gezin. Wie kan je beschermen, wie offer je op in de
plaats, wat is de prijs die je betaalt voor je keuzes?
Regelmatig komt het thema van familie voorbij, waarbij dit
niet noodzakelijk je biologische familie, maar ook een door omstandigheden
ontstane familie kan zijn. Ook schuldgevoel en het effect van vluchten op jonge
kinderen, honger en de gevolgen voor het functioneren van mensen zijn
interessante thema’s.
De dialogen zijn vlot. Regelmatig vallen ook de mooie zinnen
en beelden op.
‘Het had jaren geduurd voordat hij voor het eerst iets liefs
tegen haar had gezegd. Ook tegenwoordig was hij nog zo gesloten dat ze iedere
blijk van liefde of genegenheid zo uitgehongerd opslokte dat de smaak en
schoonheid verloren gingen.’
‘Kleine, verdrietige stukjes van haar verleden klauwden zich
omhoog uit haar geheugen, giftig en met weerhaakjes. Ze spuugde ze uit in haar
lege wereld.’
Door de focus op de drie vrouwen en wat de oorlog hun
aandoet, ontstaat een situatie waarbij alle Duitsers en alle Russen slecht
zijn. Dit kon mogelijks iets genuanceerder, hoewel er wel benadrukt wordt dat
ondanks Poolse wreedheden, vele Polen goed zijn en samenwerking met hen
mogelijk was in vele burengemeenschappen.
Een minpuntje van het boek zijn de iets te grote hoeveelheid
tikfouten die hopelijk in een volgende druk aangepakt zullen worden.
Het boek eindigt met een handige afkortingen- en
termenlijst. Daarna volgt een lange noot van de auteur waarbij ze vertelt welke
episodes in het boek uit het leven van haar familie komen en waarbij ze nog
verder uitweidt over de geschiedenis. Daarbij geeft ze ook boeiend
cijfermateriaal voor lezers die geïnteresseerd zijn om meer te weten.
Kinderen van Oekraïne is deels geïnspireerd op de ervaringen
van Erin Littekens overgrootouders en hun nageslacht. Vele anekdotes hebben zij
ofwel zelf meegemaakt of zien gebeuren. Verder is het boek gebaseerd op een
veelheid aan historisch materiaal. Dat alles stoffeert de geschiedenis van dit
boeiende land mooi. Daaromheen weeft de schrijfster een fictief verhaal via de
drie vrouwelijke hoofdpersonages in haar boek. Hoewel het boek zware
gebeurtenissen verhaalt, valt het ook in de categorie feelgood door de
romantiek die erin voorkomt. Daarbij komen een aantal gebeurtenissen voor die wel
heel toevallig zijn, waardoor het verhaal een paar keer tegen het randje van
ongeloofwaardig aanschuurt, maar dan net op tijd toch weer de afslag neemt naar
geloofwaardigere wendingen. Het zorgt voor een boek dat de geschiedenis recht
blijft doen, maar de liefhebber van feelgood toch niet in de kou laat staan.
