Ik las met veel interesse deze historische roman over Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van Hebban. 

Geslaagde weergave van Oekraïne in de Tweede Wereldoorlog

 

Met Kinderen van Oekraïne duikt Erin Litteken na Dochters van Kiev opnieuw in een stuk van de woelige Oekraïense geschiedenis. Angelique Verheijen vertaalde het boek.

De lezer volgt drie Oekraïense jonge vrouwen vanaf 1941 tot 1949. De zeventienjarige Liliya die dierbaren verloor aan zowel Russische, Duitse als Poolse vijanden zoekt een nieuw evenwicht na al deze verliezen. Vika probeert ondanks de oorlog haar gezin samen en in goede gezondheid te houden. De groeiende chaos en honger maken het haar echter heel moeilijk om hierin te slagen. De elfjarige Halya probeert dan weer aan de dreigende tewerkstelling in Duitsland te ontkomen.

De Oekraïense geschiedenis kende zeer veel omwentelingen en agressie de laatste eeuw en het is dan ook zeer goed en broodnodig dat de schrijfster haar boek begint met enkele pagina’s historische achtergrond. Zelfs met die kennis achter de kiezen is het in het begin concentreren geblazen om het verhaal te kunnen volgen. Dit komt ook door het steeds wijzigende perspectief. De drie vrouwen hebben elk boeiende verhalen te vertellen, maar door dit voortdurend wisselen, duurt het even voor je helemaal in het verhaal komt en goed kan volgen wie wat beleeft. Even doorzetten brengt hier echter al snel soelaas en wat volgt is een meeslepend verhaal waarbij we aan de hand van de vrouwen de geschiedenis meemaken en bij verschillende belangrijke gebeurtenissen, zoals het leven als gedwongen Ostarbeiter, het bombardement op Dresden en het chaotische leven in de ontheemdenkampen na de oorlog, op de eerste rij zitten.

De karakters van de vrouwen en hun onderlinge verhoudingen worden zeer mooi en diepgaand uitgewerkt. De keuzes waartoe zij vaak gedwongen worden, zijn confronterend en roepen onvermijdelijk bij de lezer de vraag op: Wat zou ik zelf gedaan hebben in deze omstandigheden? Zo zijn er momenten waarop Vika moet kiezen tussen haar moraal en waarden en de veiligheid en het welbevinden van haar gezin. Wie kan je beschermen, wie offer je op in de plaats, wat is de prijs die je betaalt voor je keuzes?

Regelmatig komt het thema van familie voorbij, waarbij dit niet noodzakelijk je biologische familie, maar ook een door omstandigheden ontstane familie kan zijn. Ook schuldgevoel en het effect van vluchten op jonge kinderen, honger en de gevolgen voor het functioneren van mensen zijn interessante thema’s.

De dialogen zijn vlot. Regelmatig vallen ook de mooie zinnen en beelden op.

‘Het had jaren geduurd voordat hij voor het eerst iets liefs tegen haar had gezegd. Ook tegenwoordig was hij nog zo gesloten dat ze iedere blijk van liefde of genegenheid zo uitgehongerd opslokte dat de smaak en schoonheid verloren gingen.’

‘Kleine, verdrietige stukjes van haar verleden klauwden zich omhoog uit haar geheugen, giftig en met weerhaakjes. Ze spuugde ze uit in haar lege wereld.’

Door de focus op de drie vrouwen en wat de oorlog hun aandoet, ontstaat een situatie waarbij alle Duitsers en alle Russen slecht zijn. Dit kon mogelijks iets genuanceerder, hoewel er wel benadrukt wordt dat ondanks Poolse wreedheden, vele Polen goed zijn en samenwerking met hen mogelijk was in vele burengemeenschappen.

Een minpuntje van het boek zijn de iets te grote hoeveelheid tikfouten die hopelijk in een volgende druk aangepakt zullen worden.

Het boek eindigt met een handige afkortingen- en termenlijst. Daarna volgt een lange noot van de auteur waarbij ze vertelt welke episodes in het boek uit het leven van haar familie komen en waarbij ze nog verder uitweidt over de geschiedenis. Daarbij geeft ze ook boeiend cijfermateriaal voor lezers die geïnteresseerd zijn om meer te weten.

Kinderen van Oekraïne is deels geïnspireerd op de ervaringen van Erin Littekens overgrootouders en hun nageslacht. Vele anekdotes hebben zij ofwel zelf meegemaakt of zien gebeuren. Verder is het boek gebaseerd op een veelheid aan historisch materiaal. Dat alles stoffeert de geschiedenis van dit boeiende land mooi. Daaromheen weeft de schrijfster een fictief verhaal via de drie vrouwelijke hoofdpersonages in haar boek. Hoewel het boek zware gebeurtenissen verhaalt, valt het ook in de categorie feelgood door de romantiek die erin voorkomt. Daarbij komen een aantal gebeurtenissen voor die wel heel toevallig zijn, waardoor het verhaal een paar keer tegen het randje van ongeloofwaardig aanschuurt, maar dan net op tijd toch weer de afslag neemt naar geloofwaardigere wendingen. Het zorgt voor een boek dat de geschiedenis recht blijft doen, maar de liefhebber van feelgood toch niet in de kou laat staan.