Kleurrijk en diep
gelaagd portret van vijf Perzische vrouwen
Schrijfster Sanam Mahloudji schreef eerst kortverhalen voor
magazines voor ze de debuutroman De Perzen schreef. Haar boek, vertaald naar
het Nederlands door Madelon Janse, staat op de Shortlist Women’s Prize for
Fiction en werd gekozen tot Hebban Boek van de Maand 26 en dat is beide
terecht. Mahloudji leefde in Iran tot haar ouders er weg vluchtten voor de
Iraanse Revolutie van 1979. Daarna groeide ze verder op in de Verenigde Staten
en nu woont ze in Londen.
Deze revolutie en de weerslag daarvan op mensen en zeker
vrouwen is een van de rode draden in het verhaal. Matriarch Elizabeth Valiat en
haar dochters Seema en Shirin en kleindochters Bita, dochter van Seema en Niaz,
dochter van Shirin, stammen af van de roemrijke en beruchte Grote Krijger.
Daardoor is de familie steenrijk en wordt er enorm naar hen opgekeken. Na de
Iraanse Revolutie vluchten Seema, Shirin en Bita naar de Verenigde Staten,
terwijl Elizabeth en Niaz in Iran blijven. De achterblijvers hebben het
moeilijk binnen het regime van de moellahs, maar ook de naar de VS gevluchte
leden van de familie hebben het niet gemakkelijk. Het is voor hen moeilijk om
te aarden in de Verenigde Staten waar hun naam geen bewondering oproept, maar
enkel discriminerende vooroordelen. Een heel schrijnend voorbeeld daarvan is
hoe Bita op school een standje krijgt als ze een genuanceerd portret beschrijft
van haar voorouder die Iran hielp democratiseren. De juf is pas tevreden
wanneer ze haar opstel herschrijft en haar familie afschildert als wanhopige
vluchtelingen die gered worden door hun vlucht naar de moreel superieure VS.
Scherpe en soms snijdende humor valt regelmatig op. Zo zijn
Texanen zonder die paar koeien en oliebronnen zo arm als de neten volgens Shirin.
Elizabeth beschrijft haar vrouwelijke familieleden dan weer als ‘tachtig
procent wenkbrauwen, wimpers en haar’.
Het verhaal wordt verteld vanuit vijf perspectieven. De
schrijfster schetst de vijf vrouwen bijzonder nauwkeurig. We leren hen kennen
in hun eigen perspectief, maar ook vanuit het oogpunt van de andere vrouwen. Zo
is Shirin in Bita’s ogen schaamteloos protserig met het kopen van vele onnodige
juwelen, terwijl we in Shirins versie juist lezen dat het geven van juwelen
voor haar een teken van liefde is en dat deze juwelen iets zijn dat generaties
lang meegaat en zo geschiedenis met zich meedraagt. Seema en Shirin zien hun
moeder Elizabeth als liefdeloos, terwijl we in Elizabeths versie een andere
versie van haar leren kennen. Alle vijf de vrouwen eisen echt wel een hoofdrol
op in een boek waar de mannen slechts randfiguren zijn. Deze sterke vrouwen
zijn trots, intelligent, welbespraakt, vaak scherp en bot in hun directheid.
Toch hebben ze allen hun verlangens naar verbinding en liefde. Hoewel ze elkaar
vaak rauw lijken te lusten, houdt de familieband hen uiteindelijk wel samen.
Wat Elizabeth zegt over de Grote Krijger -die doorheen het verhaal steeds meer
van zijn voetstuk valt- geldt bij uitbreiding voor de hele familie: niet
perfect, maar wel van ons.
We krijgen een boeiende kijk op de geschiedenis en cultuur
van Iran, zowel voor als na de Revolutie. De vele Perzische woorden creëren
hierbij een rijkere, gelaagdere sfeer. Achteraan vinden we een verklarende
woordenlijst van die woorden.
Knappe en soms poëtische beelden vallen op.
‘Soms brak er een blad van de reflectie van de boom en viel
in het water, op zoek naar zijn verloren wederhelft, niet wetende dat het
zichzelf zocht.’
‘Nounou’s kamer wist niet dat ze dood was; de grote balken
zaten nog in de nok en de dieren scharrelden rond in de muren en krasten met
hun scherpe klauwtjes over het hout.’
Sommige beelden laten je echt stilstaan en dieper nadenken. Zo kunnen mensen een spook zijn van een onbewandeld pad. Dit boek verdient meerdere lezingen, zodat de rijke geschiedenis, taal en psychologie ervan ten volle tot hun recht komen.