Relevante analyse over de gevolgen van grensoverschrijdend gedrag

 

Tijgerstrepen is het indringende debuut van Anna Sijbrands. Hierin vertelt ze over een heerlijk zomerconcept waarbij drie gezinnen al van voor de geboorte van de kinderen hun jaarlijkse vakantie samen doorbrengen op een Franse berg. De kinderen groeien uit tot hartsvrienden en er heerst een sfeer van camaraderie, samenhorigheid, liefde en vriendschap. De auteur zorgt dat je er maar wat graag bij wil zijn en deel wil uitmaken van die grote familie. De focus van het verhaal ligt op de drie adolescenten. De heerlijke sfeer van thuis zijn en veiligheid slaat echter abrupt om als de relatie tussen het jonge koppel Antonio en Eva eindigt in een incident van ernstig grensoverschrijdend gedrag.

Het boek is opgedeeld in drie delen waarbij we in deel 1 Eva’s perspectief lezen, in deel 2 dat van Antonio leren kennen en in deel 3 afwisselend dat van beiden volgen.

Het boek staat vol mooie zinnen en knappe beelden.

‘Haar goedkeuring voelt als een stempel die ik wil behalen, alsof ik pas een gewild persoon ben als zij haar zegelring duwt in het gesmolten kaarsvet op mijn voorhoofd. Bezegeld als leuk genoeg.’

‘In stilte zit ik daar. Op de bank met mijn handen op mijn schoot gevouwen. Elke seconde die verstrijkt laat me kleiner voelen. Het voelt alsof ik me bevind in een wereld die is gemaakt door reuzen, alles lijkt te groot en maakt me bang met zijn aanwezigheid.’

Maar veel meer nog dan mooie zinnen en knappe beelden is het boek eerst en vooral zeer sterk in psychologie. Zo toont de schrijfster op talloze manieren dat grensoverschrijdend gedrag niet zwart wit is en door beide partijen heel anders ervaren kan worden. Zo heeft Eva nog altijd positieve gevoelens voor Antonio en mist ze haar beste vriend, maar het gebeurde houdt haar in zijn greep: ze is in de war en angstig over alles. De auteur slaagt erin om Eva’s verwarring en rouw haarfijn te analyseren. Zo zijn er verschillende knappe scènes waarin ze onder meer beseft dat het uitspreken van wat er gebeurd is alles definitief zal maken, haar een slachtoffer zal maken waardoor de vriendschap met Antonio voortaan onmogelijk zal worden. De uitwaaierende gevolgen van die ene act die alles kapot gemaakt heeft zijn groot. De tijd op de berg samen, de kameraadschap en de grote familie zijn voorgoed voorbij.

Er wordt een goede poging gedaan om de zaak langs beide kanten te belichten. Daarbij valt echter vooral op dat er langs Antonio’s kant weinig te belichten valt over wat er gebeurd is, want hij is zich van geen kwaad bewust. In Antonio’s gedeeltes leren we, behalve zijn warme gevoelens voor Eva, vooral zijn persoonlijke demonen kennen en zien we de grote invloed die drank en drugs op zijn waarnemingen hebben. Het is mijn gevoel dat het hem voor zowel Sijbrands als voor mezelf als vrouw een veel minder sympathiek personage maakt dan Eva. Hoe hard ik ook probeerde om de zaak ook van zijn kant te bekijken, ik zag toch vooral een situatie waarin er ernstig over de grenzen van een jonge vrouw gegaan werd. Iets waarvoor geen enkel excuus is.

Dit boek en zijn twee perspectieven toont dat een thema als grensoverschrijdend gedrag in heel veel vormen kan voorkomen. Ook zonder kwaad opzet, omdat er niet of onvoldoende geluisterd wordt en verkeerd geïnterpreteerd wordt. Consent, geloofd worden of niet, het zijn boeiende en hoogst relevante thema’s die dit tot een boek maken dat belangrijk en maatschappelijk relevant is, maar zeker niet licht om te lezen. Voor wie echter graag leest over de nuances en de psychologische gevolgen van trauma, is dit een heel interessant, mooi en gevoelig boek.

Kleurrijk en diep gelaagd portret van vijf Perzische vrouwen

 

Schrijfster Sanam Mahloudji schreef eerst kortverhalen voor magazines voor ze de debuutroman De Perzen schreef. Haar boek, vertaald naar het Nederlands door Madelon Janse, staat op de Shortlist Women’s Prize for Fiction en werd gekozen tot Hebban Boek van de Maand 26 en dat is beide terecht. Mahloudji leefde in Iran tot haar ouders er weg vluchtten voor de Iraanse Revolutie van 1979. Daarna groeide ze verder op in de Verenigde Staten en nu woont ze in Londen.

Deze revolutie en de weerslag daarvan op mensen en zeker vrouwen is een van de rode draden in het verhaal. Matriarch Elizabeth Valiat en haar dochters Seema en Shirin en kleindochters Bita, dochter van Seema en Niaz, dochter van Shirin, stammen af van de roemrijke en beruchte Grote Krijger. Daardoor is de familie steenrijk en wordt er enorm naar hen opgekeken. Na de Iraanse Revolutie vluchten Seema, Shirin en Bita naar de Verenigde Staten, terwijl Elizabeth en Niaz in Iran blijven. De achterblijvers hebben het moeilijk binnen het regime van de moellahs, maar ook de naar de VS gevluchte leden van de familie hebben het niet gemakkelijk. Het is voor hen moeilijk om te aarden in de Verenigde Staten waar hun naam geen bewondering oproept, maar enkel discriminerende vooroordelen. Een heel schrijnend voorbeeld daarvan is hoe Bita op school een standje krijgt als ze een genuanceerd portret beschrijft van haar voorouder die Iran hielp democratiseren. De juf is pas tevreden wanneer ze haar opstel herschrijft en haar familie afschildert als wanhopige vluchtelingen die gered worden door hun vlucht naar de moreel superieure VS.

Scherpe en soms snijdende humor valt regelmatig op. Zo zijn Texanen zonder die paar koeien en oliebronnen zo arm als de neten volgens Shirin. Elizabeth beschrijft haar vrouwelijke familieleden dan weer als ‘tachtig procent wenkbrauwen, wimpers en haar’.

Het verhaal wordt verteld vanuit vijf perspectieven. De schrijfster schetst de vijf vrouwen bijzonder nauwkeurig. We leren hen kennen in hun eigen perspectief, maar ook vanuit het oogpunt van de andere vrouwen. Zo is Shirin in Bita’s ogen schaamteloos protserig met het kopen van vele onnodige juwelen, terwijl we in Shirins versie juist lezen dat het geven van juwelen voor haar een teken van liefde is en dat deze juwelen iets zijn dat generaties lang meegaat en zo geschiedenis met zich meedraagt. Seema en Shirin zien hun moeder Elizabeth als liefdeloos, terwijl we in Elizabeths versie een andere versie van haar leren kennen. Alle vijf de vrouwen eisen echt wel een hoofdrol op in een boek waar de mannen slechts randfiguren zijn. Deze sterke vrouwen zijn trots, intelligent, welbespraakt, vaak scherp en bot in hun directheid. Toch hebben ze allen hun verlangens naar verbinding en liefde. Hoewel ze elkaar vaak rauw lijken te lusten, houdt de familieband hen uiteindelijk wel samen. Wat Elizabeth zegt over de Grote Krijger -die doorheen het verhaal steeds meer van zijn voetstuk valt- geldt bij uitbreiding voor de hele familie: niet perfect, maar wel van ons.

We krijgen een boeiende kijk op de geschiedenis en cultuur van Iran, zowel voor als na de Revolutie. De vele Perzische woorden creëren hierbij een rijkere, gelaagdere sfeer. Achteraan vinden we een verklarende woordenlijst van die woorden.

Knappe en soms poëtische beelden vallen op.

‘Soms brak er een blad van de reflectie van de boom en viel in het water, op zoek naar zijn verloren wederhelft, niet wetende dat het zichzelf zocht.’

‘Nounou’s kamer wist niet dat ze dood was; de grote balken zaten nog in de nok en de dieren scharrelden rond in de muren en krasten met hun scherpe klauwtjes over het hout.’

Sommige beelden laten je echt stilstaan en dieper nadenken. Zo kunnen mensen een spook zijn van een onbewandeld pad. Dit boek verdient meerdere lezingen, zodat de rijke geschiedenis, taal en psychologie ervan ten volle tot hun recht komen. 

 

Redelijk aangenaam boek over boeiende periode in de geschiedenis

 

Met De Phoenix Potloodfirma schrijft Allison King een boek over de Chinese burgeroorlog tussen nationalisten en communisten en de geschiedenis van Chinese ballingen in Taiwan. De vertaling gebeurde door Irene Paridaans.

Oude dame Yun denkt terug aan haar jeugd in het China van de jaren veertig. De Japanners bezetten China al enkele jaren en nu hebben ze ook Shanghai bezet. Yuns nicht komt met haar moeder inwonen bij Yuns gezin. De twee meisjes worden hecht als zusjes. Terwijl hun vaders vechten tegen de Japanners, werken hun moeders in de potloodfabriek van de familie. Dan ontdekken de meisjes dat hun moeders niet alleen potloden maken, maar via magie geheime boodschappen doorgeven. Wanneer Yun naar Taiwan vlucht met haar ouders, blijft haar nicht Meng achter in Shanghai.

In 2018 probeert Yuns kleindochter Monica via computertechnologie om de nicht van haar grootmoeder terug te vinden en de twee met elkaar te herenigen. Ze ontmoet digitaal archivaris Louise die haar niet enkel helpt in haar zoektocht, maar ook haar hart hevig beroert. Monica probeert wijs te worden uit haar hevige gevoelens voor Louise.

Het boek wordt afwisselend geschreven in het perspectief van Yun en dat van Monica. Naar het einde komt ook het perspectief van Meng en dat van Louise kort aan bod. De tijd wisselt af tussen de jaren veertig, de eropvolgende jaren en het heden bij Yun en enkel het heden bij Monica.

‘We gingen zozeer op in de oorlog die we tegen elkaar voerden dat we de oorlog die buiten woedde compleet negeerden.’

Een mooi beeld zien we onder meer wanneer Monica in plaats van een hoofdrol te spelen in de film van haar eigen leven opeens in de zaal zat tussen het publiek en moest toekijken hoe alle opwindende dingen zich ergens anders afspeelden.

Af en toe is het boek grappig. Zo vraag Monica aan oma Yun of die het gelukkigst was toen ze jong was. Yun antwoordt: Je bedoelt toen we bezet waren door de Japanners? Monica stelt haar vraag bij naar ‘daarna dan?’ Waarop Yun antwoordt: ‘Bedoel je tijdens de burgeroorlog?’ Monica beseft dat ze blijkbaar niets weet van de geschiedenis.

Af en toe leren we interessante weetjes. Zo was Shanghai blijkbaar de enige plek ter wereld die joden onvoorwaardelijk asiel bood.

De vele tikfouten zijn een minpuntje. Een groter minpunt zijn echter de stukken van Monica. Daar waar je meteen meeleeft met Yuns meeslepende geschiedenis in haar gedeelten, is het moeilijk om emotioneel contact te krijgen met Monica. Haar verhaal is doorweven met uitleg over het internet en is te technisch. Ook zijn deze gedeelten afstandelijker geschreven waardoor je moeilijk meeleeft met dit personage. Het duurt tot bijna het einde voor je warm loopt voor haar levensverhaal.

Een extra minpuntje is de ongeloofwaardigheid van Monica’s bakvisgedrag. Ze is een volwassen vrouw die studeert en werkt en als je dan leest over ‘het struikelende wrakje dat ik was geworden’ is dat erover.

Het is boeiend hoe de geschiedenis van de oorlog tussen China en Japan en de eropvolgende burgeroorlog aan bod komt in het boek, evenals het wedervaren van Chinese ballingen in Taiwan. Meng blijft echter in China en haar wedervaren tijdens de vele moeilijke perioden daar, zoals de Culturele Revolutie, komen totaal niet aan bod, ook niet in Mengs persoonlijke gedeelte. Dit is een keuze. De schrijfster kiest ervoor om het na ‘49 enkel over de Taiwanese kant van de geschiedenis te hebben. In haar aantekeningen en dankwoord vermeldt ze de vele door haar geraadpleegde bronnen. Dit is een meerwaarde voor wie graag meer te weten komt over dit stuk van de geschiedenis.

De rode draad in het verhaal is of elk verhaal gedeeld moet worden, gewoon omdat dat kan. Met die vraag worstelt zowel Yun als Monica. Yun kan via magie elk verhaal delen, Monica via haar computertechnologie, maar beide botsen uiteindelijk op de grenzen van hoever iemands privéverhalen en geheimen openbaar gemaakt mogen worden.

Hoewel ik niet onverdeeld positief ben, blijft dit boek interessant voor wie iets meer wil bijleren over dit boeiend deel van de geschiedenis van China en Taiwan.